‘We leren jongeren nadenken over wie ze echt zijn’
Als studenten feiten van meningen leren onderscheiden, een sterk zelfvertrouwen krijgen, weten wie ze zijn en waar ze naartoe willen, maak je ze ook weerbaarder voor extreme ideologieën. Ze durven vaker nee te zeggen, vragen te stellen en leren met groepsdruk om te gaan. ‘Het belangrijkste is dat ze met de VIP-gastlessen leren nadenken over wie ze zijn en wat hun plek is in onze Nederlandse samenleving’, vertelt directeur Samira Bouchibti. VIP staat daarbij voor Vrijheid Identiteit en Participatie.
Samira Bouchibti startte in 2017 met de VIP Academy om studenten en leerlingen te leren discussiëren, redeneren en argumenteren. Maar ook om ze feiten van meningen te leren onderscheiden. Allemaal vaardigheden die volgens haar het actief meedoen aan de samenleving stimuleren en daaraan positief bijdragen.
‘De VIP-methode die ik in de gastlessen gebruik, biedt docenten en andere professionals die met jongeren werken handvatten om op een respectvolle manier in gesprek te gaan over spannende en/of gepolariseerde thema’s’, vertelt ze hierover.
Invulling en spelregels
Bouchibti: ‘De klas is de uitgelezen plek voor burgerschapsvorming. In klassen moeten studenten de ruimte krijgen om in een veilige setting in gesprek te gaan, te oefenen met meningsvorming en te leren omgaan met kritiek. Samen met studenten ga ik op zoek naar de “common ground” en ontdekken we waar standpunten elkaar raken en botsen. Ik oefen met humor en de kunst van het relativeren en ontdek samen dat er verschillen in opvattingen zijn.’
In de VIP-methode staat de denk, handels- én gevoelswijze van studenten en leerlingen centraal. De thema’s zijn gerelateerd aan de kerndoelen van burgerschap. Bouchibti: ‘Ze gaan over de volgende thema’s en kernwaarden: tolerantie, gelijke behandeling, zelfbeschikking, rechtstaat, godsdienstvrijheid, vrije meningsuiting, democratie, rechtvaardigheid en solidariteit. Maar ook over: vrijheid, identiteit, samenleven, polarisatie, gelijkwaardigheid, inclusie en diversiteit, solidariteit, mediawijsheid, complottheorieën en gezonde leefstijl.
Ze vervolgt: ‘Ik vind dat een school een veilige plek moet zijn om te leren in een omgeving waar studenten niet alleen over zichzelf kunnen nadenken, maar zich ook begrepen en geliefd voelen, omdat het daar veilig is. Veel studenten twijfelen constant aan zichzelf en zijn onzeker. Zij vinden het moeilijk om op hun eigen gevoel en verstand af te gaan, om geheel zelfstandig na te denken. Dit werkt door op de manier waarop ze naar de samenleving en hun rol daarin kijken: vaak voelen ze zich geen volwaardig onderdeel van de samenleving.’
Openstaan voor andere meningen
Studenten leren elkaar te corrigeren, om zelf te incasseren en hun gevoelens en gedachten onder woorden te brengen. ‘Wij hebben de gezamenlijke verantwoordelijkheid om de democratische kernwaarden levend te houden, te praktiseren en door te geven aan nieuwe generaties. Verbinden is daarbij een belangrijk middel om polarisatie tegen te gaan.’
Studenten nemen het wij-zij denken en gevoel mee de klas in. ‘Het zijn denkbeelden en houdingen tegenover elkaar en over “andere groepen” die in het gezin, op straat, in de media en in de bredere samenleving worden gevormd, maar die op school niet “uitgezet” kunnen worden. Door op zoek te gaan naar wat studenten gemeenschappelijk hebben en door te laten zien waar ze elkaar raken, haal je de angel uit verschillen en de spanningen. Zo voorkom je dat groepen tegenover elkaar komen te staan. En je maakt studenten minder vatbaar voor groepsdruk’, aldus Bouchibti.
‘Onderdelen van de gastlessen zijn: aanzetten tot kritisch nadenken, inlevingsvermogen ontwikkelen, zelfreflectie, relativeren, openstaan voor de mening van een ander en leren van elkaar’, vertelt Bouchibti verder. ‘Het belangrijkste is dat jongeren echt leren nadenken over wie ze zijn en waar ze tegenaan lopen of hulp bij nodig hebben. Ik nodig ze uit om tijdens de gastlessen en workshops samen antwoord op die vragen te vinden.’
‘Het belangrijkste is dat jongeren echt leren nadenken over wie ze zijn en waar ze tegenaan lopen of hulp bij nodig hebben.’
Korte lontjes
De afgelopen jaren merkte ze vooral veel frustratie, onbegrip en woede naar de politiek en de samenleving. ‘En hele korte lontjes, omdat “ze onze vrijheid hebben afgenomen”. Maar ook veel demotivatie. Twee jaar coronamaatregelen hakken er diep in en sociale achterstanden spelen een enorme rol. De samenleving wandelt wat dat betreft iedere dag de school binnen en die maatschappij zie je ook in de klassen terug. In deze tijd moet wij het vooral hebben van het luisteren en verbinden. Frustraties, teleurstellingen, woede en onmacht kunnen blokkeren.’ Een aanzienlijk deel van de studenten groeit volgens haar op in een witte of een zwarte bubbel. ‘Ze ontwikkelen zich in sociaal, economisch, cultureel, religieus en intellectueel gescheiden werelden. Zij komen niet alleen op een steeds grotere afstand van de samenleving te staan, maar ook van elkaar. Studenten willen heel graag onderdeel van de samenleving te zijn.’
‘Veel jongeren hebben moeite met hun plek vinden in de samenleving’, vervolgt ze. Zij ervaren dat ze, hoe hard ze ook werken en wat zij ook doen om erbij te mogen horen, nooit volwaardig deel zullen uitmaken van onze samenleving. Ze hebben het gevoel dat ze minder kansen krijgen om iets waardevols neer te zetten, omdat ze worden beoordeeld op hun huidskleur of hun culturele of religieuze achtergrond. Jongeren raken hierdoor gefrustreerd en in verwarring en het maakt hen onzeker en boos. Dat beïnvloedt de ontwikkeling van hun eigenwaarde, hun manier van denken en hun kijk op de samenleving.
‘Deze tijd moet het vooral hebben van het luisteren en verbinden en niet alleen van ik, ik, ik. Daarom stel ik altijd een wedervraag en kom ik niet meteen met een oordeel.’
Leren discussiëren
Kamal Ettaheri is docent Burgerschap aan de ROC Mondriaan School voor Gezondheidszorg in Den Haag en erg blij met de gastlessen VIP. Hij vertelt: ‘We hebben deze lessen drie jaar geleden voor het eerst op onze school georganiseerd om ervoor te zorgen dat jongeren op een goede manier met elkaar leren discussiëren. Er waren in die tijd wat conflicten ontstaan door allerlei politieke kwesties, waardoor studenten bijna op de vuist gingen door allerlei “onwaarheden” die ze volgens hen in de klas zagen. Om dit in goede banen te kunnen leiden, hebben we Samira benaderd of zij een training over burgerschap op onze school kon houden. Dat heeft ze gedaan, met hele goede resultaten. Onze studenten leren om elkaar te waarderen; hoe ze een andere mening kunnen respecteren en waarom dat belangrijk is. Ook leren ze wat discriminatie eigenlijk is en inhoudt. Over het algemeen voelen veel jongeren zich vaak gediscrimineerd, maar weten ze niet goed waarop ze dat gevoel baseren. Nu ze erover leren nadenken, kunnen ze beter duiden of dat gevoel wel of niet met de werkelijkheid klopt.’
Hij vervolgt: ‘We leren ze ook vanuit andere perspectieven denken. Zo organiseer ik naast de gastlessen met Samira ook webinars met andere scholen over allerlei onderwerpen die met burgerschap te maken hebben. Daarvoor nodigen we verschillende sprekers en gasten uit. Toen de avondklok werd ingesteld, lieten we bijvoorbeeld sprekers aan het woord die het perspectief van de politie konden vertellen en vanuit welke verantwoordelijkheid zij toezicht houden.’