Verbinding en samenwerking tussen moskeebesturen en gemeenten
De laatste jaren zorgen diverse incidenten binnen en rondom moskeeën lokaal voor spanningen en polarisatie. Moskeeën worden onder andere geconfronteerd met vernielingen, bekladdingen, bedreigingen en intimiderende pakketjes. Daarnaast is in sommige gemeenten het onderling contact met moskeeën de afgelopen jaren verwaterd door toenemend wantrouwen door verschillende incidenten, zoals de toeslagenaffaire. Daarom is de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) in samenspraak met gemeenteambtenaren en moskeebestuurders een traject gestart om te komen tot een handreiking met handvatten.
Tijdens de jaarlijkse Nationale Iftar op donderdag 4 april 2024 overhandigde minister Karien van Gennip van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de handreiking ‘Van gesprekken naar structureel samenwerken’ aan de aanwezigen. De Iftar werd georganiseerd door het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO).
Aanleiding voor de handreiking
Voorafgaand aan het opstellen van de handreiking is door adviseurs van de ESS een traject gestart waarbij met meerdere moskeeën en gemeenten is gesproken. Hierin is opgehaald wat er leeft bij gemeenteambtenaren en moskeebestuurders. Aan de orde kwamen diverse thema’s, maar ook zorgen en knelpunten. Hieruit volgden diverse gemeenschappelijke thema’s die moskeeën en gemeenten raken, zoals jongerenfaciliteite en armoedebestrijding. De gesprekken vonden in een open setting plaats. Deelnemers gaven aan het prettig te vinden dat men de ruimte kreeg om bespreekbaar te maken wat men zelf van belang vond. De opbrengsten van deze gesprekken met gemeenteambtenaren en moskeebestuurders hebben geleid tot deze handreiking.
ESS-adviseurs Peter Duisters en Halima Bochallati werkten mee aan de ontwikkeling van de handreiking, en vertellen meer over het traject: “We wilden zowel gemeentes als moskeebesturen stimuleren om in contact te komen met elkaar.” De sfeer tussen moskeebesturen en gemeenteambtenaren was de afgelopen periode soms gespannen. Verandering was nodig. Duisters: “We zagen een discrepantie tussen de ervaringen van moskeebesturen en gemeenteambtenaren. In sommige gemeentes zijn ambtenaren precies op de hoogte wat er rondom de lokale moskeeën leeft, maar in andere gemeenten was er beperkt of geen contact met de moskeebesturen in de gemeente. Dit had vooral te maken met de dynamieken die destijds speelde, op zowel nationaal als lokaal niveau. Ook maken de wisselingen in functies bij gemeentes en moskeebesturen het soms lastig om blijvend contact te onderhouden. Dit zijn enkele aanleidingen waarom de handreiking is ontwikkeld.”
“De incidenten die hebben plaatsgevonden en de toenemende spanningen die hierop volgen, houden mij bezig,” zegt Bochallati. “Door open de gesprekken te voeren, zonder waardeoordeel te luisteren en de verbinding te leggen tussen Rijk, lokaal en moskee, hebben we geprobeerd vertrouwen te winnen.” Daarnaast geven moskeeën aan vaak om veiligheidsredenen door gemeenten te worden benaderd. In het traject hebben deelnemende moskeeën aangegeven graag benaderd te worden op maatschappelijke thema’s en niet enkel op veiligheidsthema’s. De moskeeën gaven aan graag in samenwerking met de gemeente een sociaal-maatschappelijke rol in te nemen voor hun bezoekers maar ook voor de mensen in hun wijken.
Een luisterende overheid
Duisters: “Tijdens één van de sessies hebben we onder andere stil gestaan bij de problemen die moskeebestuurders ervaren met banken. Zij kunnen soms geen bankrekening openen of rekeningen worden zomaar opgezegd. Dit hebben we heel serieus genomen en in samenwerking met de Nationaal Coördinator tegen Discriminatie en Racisme (NCDR) aangekaart bij het ministerie van Financiën. Hierdoor lopen er nu verschillende onderzoeken over deze signalen. “Het is belangrijk om als overheid een open houding te hebben naar signalen van burgers, te luisteren naar zorgen en proactief na te gaan of zaken verbeterd kunnen worden.” Bochallati vertelt dat de ESS echt tussen staat en straat beweegt: “We willen een ruimte creëren waarin burgers zich vrij voelen om te delen wat voor hen belangrijk is en waar zij veilig hun zorgen kunnen uiten. Het is belangrijk dat de overheid een luisterende houding kan aannemen, naast de burger kan staan en oog heeft voor waar burgers tegenaan lopen.” Als je verbinding wil maken, moet je zelf ook in verbinding staan, vertelt Halima Bochallati.
De ESS heeft in de totstandkoming van deze handreiking een coördinerende, agenderende en vooral een verbindende rol gehad. Duisters: “Met deze handreiking hopen we gemeentes en moskeebesturen een stimulans te geven om verbinding te maken en contact te leggen met elkaar. Nederland bouwen we samen en daarom moeten we allemaal een steentje kunnen bijdragen.” Bochallati is het daarmee eens: “Er zijn functies als gemeenteambtenaar en moskeebestuurder, maar uiteindelijk zijn we allemaal burger en maken we deel uit van deze samenleving.”
“Als ESS zijn en blijven wij in contact staan met gemeenten en moskeebestuurders. Daarnaast stimuleren we de dialoog en onderlinge samenwerkingen. In de komende periode gaan we de inzichten uit dit traject meenemen in onze verdere advisering,” aldus Duisters.