Tools en trainingen voor professionals

'Een onderbuikgevoel heb je niet voor niets. Maar vaak is het moeilijk om te bedenken wat je ermee moet doen. Dit instrument geeft erkenning dat je onderbuikgevoel er mag zijn. Tegelijkertijd zorgt het ervoor dat je er niet in blijft hangen. De tool prikkelt om je blik te verbreden, vooral door te kijken naar de risicofactoren en de beschermende factoren. Je denkt niet meer alleen vanuit je zorgen, maar ook vanuit de feiten. En je kunt woorden geven aan je gevoel, doordat je er met elkaar over in gesprek gaat.

De tool is in stappen opgebouwd, wat houvast en zekerheid geeft. In de tool zitten gerichte vragen over verschillende domeinen. De thuissituatie, vrienden, sport, hobby's, interesses en eigenschappen van een kind. Op een laagdrempelige manier verzamel je informatie waar je praktisch mee verder kunt.

Er kan uitkomen dat een bepaald domein een blinde vlek is. Dan ga je kijken hoe je antwoord kan krijgen op die vragen en wie je daarvoor nodig hebt. Ook kan blijken dat er te weinig beschermende factoren zijn. Dan moet je actie ondernemen door bijvoorbeeld het zorgteam in te schakelen. Een derde uitkomst kan zijn dat er voor nu voldoende beschermende factoren zijn. Dan kun je je onderbuikgevoel loslaten, maar blijf je de jongere wel volgen.

We hebben de tool gebruikt in een casus van een mentorleerling over wie we ons zorgen maakten. Voor de risicofactoren plakten we gele Post-its op een flap, voor de beschermende factoren blauwe. Aan het einde zagen we veel meer blauwe Post-its. Dat gaf opluchting. Veel meer mensen  waren in positieve zin bij dit meisje betrokken.

De tool werkt ook als een checklist. Zorg dat je dit weet, en dat je dit hebt gedaan. Daardoor wisten we dat we de goede stappen hadden gezet. Ons gevoel over deze leerling konden we beter loslaten.

In het algemeen merken we dat we nu andere vragen stellen aan leerlingen. Zo willen we de informatie duidelijker krijgen voordat we er met een collega over gaan sparren. We maakten ons bijvoorbeeld zorgen over een leerling met spanningen thuis. We merkten dat we onszelf al de vraag stelden: zijn er ook beschermende factoren? Dat geeft meteen wat rust.'

Chahida el Mossaoui is informeel cliëntondersteuner bij Stichting KernKracht in Gouda. Ook is ze betrokken bij Stichting Gouwe Dialoog die ontmoetingen organiseert tussen mensen met verschillen in achtergrond en levensbeschouwing. In 2019 volgde Chahida de verdiepingstraining voor zorg-, jeugd- en welzijnsprofessionals.

'Wanneer is iets een signaal? Wanneer moet ik aan de bel trekken bij de gemeente? Ik vind dat nog steeds lastig, ook al draai ik al lang mee. In Gouda zijn behoorlijk veel uitreizigers geweest en de meesten van hen kende ik op een of andere manier. Dat geeft een machteloos gevoel: je ziet jongeren afglijden en kunt ze niet bereiken.

Het is goed dat professionals, maar ook mensen zoals ik die al lang in het vrijwilligerswerk zitten, hierin worden getraind. Ik denk dat er namelijk meer broeit dan we weten. Het is fijn dat ik de training volgde met mensen die ik nog niet kende. Ik vind het namelijk belangrijk om een netwerk te hebben. Soms wil je je verhaal delen of bij twijfel over signalen even samen kijken: zie jij ook wat ik zie?'

Meer weten? Kijk op de website van het ROR.

Hannie Bankers is jeugdverpleegkundige bij GGD West-Brabant en ziekenhuis-CJG'er bij CJG Breda. 'Onze casussen zijn divers: van 0 tot 19 jaar, en van weinig aan de hand tot multiprobleemgezinnen. Soms loop ik tegen een casus aan waarbij ik niet goed weet hoe ik die moet aanpakken. Het probleem is niet helder, ik heb een onderbuikgevoel of ik kan de casus niet goed duiden.

De Bramtool is een hulpmiddel om dit soort casussen te bespreken in een casuïstiekbespreking of intervisie. De tool helpt om op een rijtje te krijgen of ik overal aan heb gedacht en alle informatie heb verzameld. Dit helpt ook om mijn eigen vraag duidelijker te krijgen. Soms verzamel je veel informatie, maar weet je nog niet precies wat er aan de hand is. De vragen in de tool stimuleren om gericht na te denken wat de essentie is van de casus. Daar kunnen ook dingen van mijzelf een rol bij spelen. Wat vind ik lastig aan de casus? En denk ik dat ik deze casus zelf kan oppakken?

Voordat ik een casus inbreng, vul ik de vragen van de Bramtool in. Dat kost een half uurtje, maar zorgt er wel voor dat ik kort en bondig de essentiële elementen van de casus opschrijf. Daardoor staat erin wat nodig is om de casus te bespreken. Wat is er aan de hand, wat is de hulpvraag van ouders of jeugdige? En wat is mijn vraag hierbij? Mijn collega's lezen dit door en weten in een paar minuten genoeg om de casus te bespreken. Daardoor kunnen ze ook gerichter doorvragen. Dat zorgt voor een efficiënte casusbespreking.

Door de tool kan ik ook beter mijn vraag formuleren. Bij een casuïstiekbespreking of intervisie stel je soms een vraag die eigenlijk niet de vraag is. Omdat de echte vraag daarachter ligt. Met de Bramtool heb ik daar beter over nagedacht. Is dit wel echt mijn vraag?'

Meer weten of de Bramtool direct gebruiken? Kijk op www.bramtool.nl.

Specifiek bij vermoedens van radicalisering kunnen professionals de Werkwijze informatie delen bij vermoedens van radicalisering gebruiken. De Bramtool kan ondersteunen bij stap 4 van deze Werkwijze (risico's taxeren).

Ellen Jacobs is netwerkregisseur polarisatie en radicalisering bij Veiligheidshuis Parkstad. De netwerkregie voert zij uit voor de gehele regio Parkstad. Dit werkatelier organiseerde ze, samen met Platform JEP, namens de gemeente Heerlen.

'Ik zie dat collega's in het sociaal domein vaak twijfelen over signalen van mogelijke radicalisering. Ook zijn ze bang om fouten te maken en om informatie te delen die ze niet mogen delen. En wat gebeurt er eigenlijk met een melding? Eigenlijk hebben ze behoefte aan een 'meldcode radicalisering'.

Platform JEP heeft de Werkwijze informatie delen bij vermoedens van radicalisering ontwikkeld en daarmee gingen we aan de slag tijdens het werkatelier. Op basis van twee geanonimiseerde casussen hebben we het stappenplan besproken om tot een melding te komen. Dat was waardevol, want dit geeft professionals houvast. Het werd duidelijk dat als ze deze stappen volgen ze zich over het juridische aspect van informatie delen weinig zorgen hoeven te maken.

De professionals in het werkatelier hebben een papieren exemplaar van de werkwijze meegekregen met het verzoek deze te verspreiden binnen hun organisaties. Maar het werkatelier heeft nog meer opgeleverd. Het was ook een eyeopener voor de professionals, organisaties en gemeente: waar staan we met het veld in de aanpak van radicalisering? Het gesprek daarover hebben we hopelijk in gang gezet.'