Minister Koolmees: “Voor alle nieuwkomers worden ‘werk’ en ‘meedoen’ vanaf het begin de toverwoorden”
Sinds oktober 2017 heeft het ministerie een nieuwe minister: Wouter Koolmees. Integratie en inburgering vallen daarmee ook onder hem. Speciaal voor de eerste nieuwsbrief van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) maakte hij tijd vrij voor een interview over integratie, inburgering en sociale spanningen.
“Ik wil dat rond integratie de focus veel meer komt te liggen op meedoen en aan het werk gaan”
Integratie, samenleving en sociale stabiliteit (ESS): een relatief nieuw thema voor u. Wat heeft u met het onderwerp?
Het klopt dat de integratieportefeuille behoorlijk nieuw voor me is. Natuurlijk had ik wel enig idee van wat me te wachten stond, ook omdat ik meeschreef aan het regeerakkoord. Wat me aanspreekt is de enorme hoeveelheid verschillende onderwerpen die grote groepen mensen raken. Van spanningen binnen en tussen allerlei verschillende gemeenschappen en radicaliseringproblemen, tot buitenlandse financiering van moskeen en het hele stelsel van inburgering. Op al die onderwerpen spelen vervolgens weer gevoeligheden die vragen om een doordachte aanpak, waarbij niet alleen de juiste maatregelen maar zeker ook de juiste toon en woorden erg belangrijk zijn. Heel uitdagend. Eind januari was ik op bezoek bij de toetslocatie van DUO in Rotterdam. Daar doen nieuwkomers inburgeringsexamen. Ik sprak met de werknemers, met de mensen die de examens afnemen. En ik mocht een aantal inburgeringsdiploma’s uitreiken. Zo’n bezoek is bijzonder, omdat iets abstracts als ‘het inburgeringstelsel’ dan gezichten krijgt. Omdat je de persoonlijke verhalen hoort. Van de mensen van DUO die dag in dag uit professioneel en vol toewijding nieuwkomers begeleiden. Maar ook de verhalen van vluchtelingen die stralen van trots op het moment dat ze hun diploma krijgen. Mensen met een moeilijk verleden voor wie de toekomst in Nederland nu echt begint.
Wat ziet u in Nederland op dit moment, als het gaat om integratie en sociale spanningen. Wat gaat er goed of fout?
Ik denk dat als het over integratie gaat, je nooit kunt zeggen: het gaat goed of het gaat fout. Er zijn heel veel dingen rond integratie die goed of steeds beter gaan. Er zijn zaken die echt beter moeten en ook echt beter kunnen. Als we bijvoorbeeld kijken naar jongeren met een migratieachtergrond zien we dat deze groep steeds hoger is opgeleid, steeds minder vaak uitvalt op school en dat ze dolgraag willen meedoen in Nederland. Maar we zien aan de andere kant dat dit zich nog niet altijd door vertaalt in een goede positie op de arbeidsmarkt. Daar moeten we echt mee aan de slag. Maar denk ook aan conflicten in het buitenland die leiden tot spanningen in ons land. Denk bijvoorbeeld aan de Turks-Nederlandse of de Eritrees-Nederlandse gemeenschap. Daar hebben we echt nog veel te doen. Niet alleen ik, maar wij allemaal.
Waar ziet u de grootste uitdaging de komende jaren op het thema integratie en sociale spanningen? Wie moeten er in actie komen? Heeft u zelf een plan op dit gebied: zo van, hier ga ik me hard voor maken?
Waar ik de komende jaren echt heel hard mee aan de slag wil is de integratie van nieuwkomers, zoals vluchtelingen. Die kunnen we veel sneller en efficiënter aan het werk krijgen en daar laten we nu echt nog kansen laten liggen. Ook het stelsel van de inburgering gaat op de schop. Voor alle nieuwkomers worden werk en meedoen vanaf het begin de toverwoorden. Dat ga ik nog heel vaak herhalen. De economische situatie biedt daar ook alle mogelijkheden toe; in veel sectoren is er krapte en staan werkgevers te springen om mensen.
Wat leert u van uw voorganger, minister Asscher, op dit thema? Wat gaat u juist anders doen?
Lodewijk Asscher heeft mooie stappen gezet met zijn integratiebeleid. Alleen al het feit dat de ESS bestaat is mede aan hem te denken. En ook de manier waarop hij voortdurend met allerlei groepen in gesprek ging, straalde veel bevlogenheid uit. Maar ik ben een andere minister en ga dingen dus ook anders doen. Bijvoorbeeld rond de inburgering. Ik wil ook dat rond integratie de focus veel meer komt te liggen op meedoen en aan het werk. Want een baan is de beste manier om te integreren. Je zal van mij geen tweets zien verschijnen na elk incident, dat is niet mijn stijl. Maar ik ben natuurlijk wel scherp op incidenten en hoe die landen in de gemeenschappen in Nederland.
Wat vindt u van de ESS als unit?
Ik ben erg onder de indruk van wat ik tot nu toe heb gezien en gehoord van de ESS. Bevlogen mensen die als geen ander de gevoeligheden in de samenleving en de verschillende gemeenschappen kennen en begrijpen. Dat is voor het ministerie dat verantwoordelijk is voor de integratie, echt van grote waarde. In Den Haag beleid verzinnen zonder dat je weet wat er speelt in het land is nooit een goed idee. Maar op het integratiedossier is dat echt kansloos. Daarvoor moet je echt het land in, de gevoeligheden kennen. Iemand zei me laatst dat het doel van de ESS is om in de haarvaten van de samenleving te zitten, in de gemeenschappen, in de gemeenten. Daar slagen ze naar mijn idee heel goed in. Daarmee draagt de ESS naar mijn mening bij aan een van de belangrijkste doelen van dit kabinet. Namelijk een democratische samenleving waarin we een grens trekken als vrijheden van de ander worden bedreigd. Een samenleving waarin voor discriminatie, antisemitisme, moslimhaat, haatzaaien en geweld tegen andersdenkenden geen plaats is.
Wat ziet u als de rol van gemeenten, professionals, etc. (dus: de samenleving) als het gaat om integratie, samenleven en sociale spanningen verminderen (en daarmee radicalisering tegengaan)?
Integratie is niet een exclusieve verantwoordelijkheid van een bepaalde groep, van de ontvangende samenleving of van een minister. Dat maakt het onderwerp ook complex. Want er is niemand in ons land die in z’n eentje de problemen rond integratie kan oplossen, daar hebben we echt iedereen bij nodig. Rijksoverheid, gemeenten en allerlei professionals zijn daarin belangrijk, met de ESS in een belangrijke verbindende rol. Maar ook de verantwoordelijkheid die nieuwkomers zelf krijgen en nemen, en de manier waarop we hen als samenleving ontvangen, zijn natuurlijk van groot belang. Ik kijk in ieder geval erg uit naar de verdere samenwerking met de mensen van de ESS in de komende jaren. Ik hoop dat dit wederzijds is en dat ze mij kritisch blijven adviseren.
Aanmelden nieuwsbrief WeerbaarNL
WeerbaarNL is de nieuwsbrief van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In de nieuwsbrief houden we u op de hoogte van ons actuele aanbod op het gebied van trainingen, ondersteuningsmiddelen en publicaties. Ook vind u in onze nieuwsbrief goede voorbeelden van het omgaan met radicalisering, extremisme en sociale spanningen in de Nederlandse samenleving. Meld u hier aan voor de nieuwsbrief.